De Golf – een natuurlijk proces van organisch bouwen
Evelyn Visschedijk en Gerbrand Dros – Alkmaar, Schermerweg
Evelyn en Gerbrand passen perfect in het plaatje van de prototypische bootbewoners: ze zijn eigenwijs, niet bang om tegen de stroom in te roeien en hebben een groot vertrouwen in zowel anderen als zichzelf. Toen hun oude schip toch echt te oncomfortabel werd, begon een reis langs arkenbouwers. Het budget was bescheiden, net als de eisen. Toch lukt het niet een passende offerte te bemachtigen.
De oplossing was een onverwachte: géén offerte. Ze kwamen terecht bij Jan Gunneweg, houtexpert en functioneel kunstenaar met een diepe passie voor natuur en een duidelijke afkeer van stress. Stressvrij bouwen is volgens hem ‘bouwen op vertrouwen’ in plaats van op zakelijke afspraken.
Het offerteloze proces bood de vrijheid om gaandeweg nog nieuwe keuzes te maken en aanpassingen door te voeren. Daardoor is de ark méér geworden dan het oorspronkelijke idee. Zo bleek de ingecalculeerde warmtepomp overbodig en verwarmen Evelyn en Gerbrand de ark nu met één convectorkachel. Dat was mogelijk door energiepassief te bouwen, met 45 centimeter isolatie van gemalen dennennaalden. De warmte-terugwininstallatie met keramische opslagsteen heeft een efficiëntie van wel 96 %: de af te voeren lucht van 20 graden komt fris terug met een temperatuur van 19 graden.
Verder is de ark – voor een verrassend goedkope bouwprijs – biobased gebouwd. Geen stinkende kunststofkozijnen dus, wel ademende muren op basis van natuurlijk materiaal. De ark is ook nog eens circulair: de CLT-wanden bestaan uit ‘puzzelstukjes’ die met houten spijkers zijn geborgd. No screw, no glue: alles kan weer worden gedemonteerd voor hergebruik.
Circulair en biobased bouwen vormen de nieuwe standaard in de reguliere bouw – De Golf bewijst dat op die manieren bouwen ook drijvend kan. Deze ‘meest duurzame ark van Nederland’ heeft voor de hele woonbotenwereld de lat weer een stukje hoger gelegd.
Woonschip kotter Holland – van viskotter via charterschip naar museumstuk
Ingrid Winterdink en Henk Pullen – Amsterdam, Levantkade
Hun eerste ontmoeting met het zeilende charterschip Holland beschrijven Ingrid en Henk als volgt: ‘De zon scheen en het waanzinnige, ruime teakhouten dek lonkte. Probeer dán maar eens nuchter te blijven. De makelaar was dat wél; hij wees ons op de forse renovatie en de aanpassingen die nodig waren om er een woonschip van te maken. Zijn advies: “Koop een rechttoe-rechtaanschip. Meters maken, veel economischer.” Thuis stonden we weer met beide voeten op de grond, maar we stopten niet met dromen. Hoe mooi zou het zijn, mijmerden we, om dit fraaie schip om te bouwen tot woon-werkplek voor ons en toekomstige generaties …’
Naast dromers bleken ze ook doorzetters. Het stel was het hele jaar door op de werf om mee te denken én te werken. Dagenlang kropen ze op hun knieën over het dek, tot tien keer toe zetten ze al het rondhout in de lak. Alles haalden ze uit de kast om het schip vanbinnen en vanbuiten te leren kennen.
Het moet een hele archeologisch exercitie zijn geweest om van de oorspronkelijke viskotter naar een zeilende tweemaster te gaan. Het was volgens Ingrid en Henk in ieder geval een prachtig avontuur, ‘met ergernis, zweet, passie en dikke lol’.
Tot hun spijt moesten ze besluiten de machinekamer te ontmantelen. Je voelt direct met ze mee als je met één hand aan het roer in de nog grotendeels originele stuurhut staat.
De Holland oogt volledig vaarklaar. Ze is in alles nog een schip, van mast tot kiel. Maar waar ga je naartoe met een diepgang van 3 meter? Dus kwam er een bijbootje bij. De Holland is een echt ‘life on board’-schip, alhoewel je volgens Henk de meeste lol hebt aan dek.
Het schip is meer dan een woning alleen. Het is ingedeeld in afzonderlijke eenheden met een eigen functie en uitgang. Naast de woonkeuken in het stuurhuis en het gastenverblijf achterin, is er voorin een multifunctionele ruimte die kan worden gebruikt als woonkamer, vergaderruimte of kookatelier voor het cateringbedrijf van Ingrid en Henk. Een huiskamerconcert of ander kleinschalig initiatief? Het kan in het voorste deel van de Holland.
Inmiddels is de hele buurt al aan boord geweest. Het belang van de omwonenden was voor Ingrid en Henk een reden om de tweemaster in haar originele staat te houden. Het staat buiten kijf: de Holland is een aanwinst voor de Levantkade.
Leedezicht – 250 m2 aan familieherinneringen
Rik en Lydia Komor – Warmond, Leede
De ark Leedezicht is alleen per boot bereikbaar – het vakantiegevoel begint daarmee direct. Bootbewoners hoor je vaak over dit speciale gevoel, maar de bewoners van deze recreatieark zijn ook écht met vakantie. Het is een drijvende vakantievilla waarin je permanent zou willen wonen. De ark ligt op een prachtige plek in de bocht van de Leede en is aan alle kanten met een staande steiger omsloten. Je kunt dus bij alle windrichtingen naar buiten, je vindt altijd een plekje uit de wind.
Met de lichtinval is in de bouw zorgvuldig rekening gehouden. Dat zie je niet alleen aan het Japans aandoende dak met eikenhout en twee hoger liggende vlakken die licht binnenlaten, maar ook aan de ramen rondom. In plaats van brede glaspuien is gekozen voor een gevel met een slimme afwisseling van ‘open’ en ‘gesloten’, om privacy te bieden aan een druk bevaren vaart. Het strakke maar warme ontwerp is zowel klassiek als modern en uitgevoerd met rijke materialen. Het ademt zorgvuldigheid en rust.
Die rust komt goed van pas als alle vier de volwassen kinderen en de kleinkinderen langskomen. De ark vormt de trekpleister waarmee de Komors de complete familie – inclusief overzees wonende familieleden – weet samen te brengen. Ook bij de bouwvergaderingen waren de verschillende generaties betrokken. Om te benadrukken dat waterwonen van generatie op generatie doorgegeven wordt, vond grootvader Komor dat een eigentijdse visie nodig was en de architect uit de generatie van de kinderen moest komen. De schetsen en ideeën van Jeroen Steenvoorden van Studio Prototype bevielen en voor de bouw viel de keuze op het jonge bedrijf Domera.
De oude ark was al de plek waar herinneringen werden gemaakt, in de nieuwe ark komen er gegarandeerd vele nieuwe bij.
Zwartewater – waar architectuur en techniek elkaar raken
Thijs de Ruiter en Albertiene Dedel – Amsterdam, Amstelkade
Thijs en zijn gezin kochten een ligplaats op de Amstel. Hun tweemastklipper werd vervangen door een Wad- en Sontvaarder – een deel daarvan althans, er moest namelijk een stuk van zes meter tussenuit. Gelukkig verloor het schip daardoor haar verhoudingen niet. Bij het herbestemmen van schepen moeten de uiterlijke kenmerken en nautische elementen worden behouden. De moeilijkheid bij de Zwartewater zat ’m erin dat het oorspronkelijke schip was gebouwd om vracht te vervoeren, niet om in te wonen – geen daglicht dus, geen uitzicht, geen comfort en geen buiten.
Het is architect Thijs gelukt in het vrachtruim een bijzonder prettige en lichte woning te realiseren. Er is heel veel glas gebruikt om te schakelen ‘van vracht naar mens’. De ‘open’ binnenruimte krijgt door een glazen wand tussen de woonkamer en de keuken een huiselijk formaat, zonder de grootsheid te verliezen. Door de bananenplanten, die zo genieten van het vele licht dat ze binnen een jaar tot het dek reikten, voelt de woonkamer als een ware hortus. In de zithoek is vlak boven de waterlijn een metersbreed horizontaal raam uit de romp gezaagd. De vloer is verhoogd, zodat het brede raam zowel vanaf de bank als de bureaustoel op ooghoogte zit – het geeft een geweldige beleving.
De voorpiek is ingericht als hoofdslaapkamer, in de kinderkamers is vooral de hoogte opgezocht. Er is veel kast- en opbergruimte, met de kast om in te zitten als bijzonderheid. De stuurhut is van een hok om in te sturen vergroot tot een ruime kamer. Het terras, dat als een boekenplank tegen de huid van het schip hangt, is groots en brengt je heel dicht op het water – een vernuftig ontwerp van architect Thijs. Net als het idee om bouwmaterialen vanaf de werf mee te nemen aan boord, zodat er geen opslag of kraan nodig was. De geïntegreerde zonnepanelen zijn verzonken en doen dienst als luikenkap.
Het schip uit 1924 is zelfvoorzienend als het gaat om energie en heeft een warmtepomp met bron op het vlak van het schip. Het feit de slangen op de stalen bodem van het schip zijn gelegd en daarop beton is gestort, voorkomt aanvaren en loskoppelen tijdens een gang naar de werf. De Amstel verwarmt de woning.
Techniek en architectuur versterken elkaar op de Zwartewater. Niet gehinderd door ‘hoe het hoort’, is Thijs tot vernuftige en fraaie oplossingen gekomen, die hij grotendeels zelf heeft uitgevoerd.
En de winnaar is…
Een ligplaats kopen, je ‘oude’ drijvende woning herbestemmen, de zoektocht naar een nieuw schip, dat passend maken voor de locatie, het zelf ontwerpen en realiseren: chapeau! Met relatief beperkte ingrepen en middelen – zoals het raam, de glazen wand en de bananenplanten – is gezorgd voor een zeer prettig aandoende, bovendien nagenoeg energieneutrale woning. De oplossing voor het terras, dat aan het schip is gehangen, is goed bedacht en gedurfd. Ook hebben we bewondering voor de keuzes in techniek en architectuur, vooral op de punten waar die elkaar versterken.
Met eigenwijsheid en liefde begon Thijs aan een project dat voor anderen onmogelijk leek, en hij rondde het af met een schitterend resultaat. In onze ogen klopt alles aan de Zwartewater in Amsterdam, de winnaar van de Verkiezing Woonboot van het Jaar 2023!
De publieksprijs
De publieksprijs ging naar woonark De Golf in Alkmaar. Zij verzamelden de meeste online stemmen. Bekijk hier alle foto’s van de publiekswinnaar.